Tiroid bezinin fonksiyonlarındaki bozukluklar dört gruba ayrılmaktadır; hipotiroidizm, hipertiroidizm, nodül ve tiroid kanseridir. Hipertiroidi, tiroid hormonlarının kandaki miktarının artışı ile karakterizedir.
Normal şartlarda tiroid hormonlarının salınımı TSH denilen tiroid uyarıcı hormon ile kontrol edilmektedir. Kandaki miktarı yükselen tiroid hormonları, TSH salınımını negatif geri beslenme mekanizması ile baskılamakta ve vücut kandaki tiroid değerlerini normal seviyeye getirememektedir.
Kanda artan hormonların sonucu metabolizma hızlanarak ağırlık kaybı, iştahta artma belirtileri ile karakterize hipertiroidi tablosuyla karşılaşılmaktadır.
Özellikle Graves hastalığı hipertiroidizmden kaynaklanan bağışıklık sistemi hastalığıdır. Hipotiroidi; tiroid hormon eksikliği sonucu karşılaşılan klinik tablodur. Özellikle iyot yetersizliği olan bölgelerde sık karşılaşılan bu durum ilerleyen dönemlerde olumsuz sağlık etkilerine ve en sonunda ölüme yol açabilmektedir.
Vücut tiroid hormonlarının eksikliğini telafi etmek için sürekli tiroid bezini uyarır ve çok çalışan tiroid bezi büyümeye başlar.
İyot, tiroid bezinin çalışması için gerekli olan en önemli mikro besin ögesidir. Sağlıklı bir insanın vücudunda toplam 15-20 mg iyot depolanabilmektedir ve bunun %70-80’i tiroid bezinde yoğunlaşmıştır. İnsan vücudunda önemli role sahip olan bu bileşen insan yaşamı için elzem olarak kabul edilmektedir.
Tiroid Hormonlarının Üretimi
Tiroid bezi hormonlarının salınımı beynin hipotalamus-hipofiz bezlerinin kontrolü altındadır ve iyot bu hormonların sentezi için temel bileşendir. İyot dışında selenyum, demir ve çinkonun da tiroid hormonları sentezinde görevli oldukları bilinmektedir.
Tiroid bezi yapısında bulunan tek sıra halindeki hücre tabakası foliküllerle çevrilidir. Folikül, iyodu içine alarak belli yapılarda depolamakta ve hormonların yapımı sırasında kullanmaktadır. Toprak, deniz suyu, süt ve deniz ürünleri, yumurta iyot kaynağı olan besinlerdir.
Özellikle iyottan fakir topraklarda, çok yağış alan bölgelerde iyot eksiliğine bağlı tiroid hastalıkları gelişmektedir; ülkeler bunu engellemek adına tuzlara iyot takviyesi yapmaktadır.
Tiroid Hastalaları Nasıl Beslenmeli?
Ötiroidizm denilen tiroid bezi fonksiyonlarının normal çalıştığı durumlarda bireyler diyetlerinde iyot alımının yeterli olmasına dikkat etmelidir fakat alınan bu iyodun sadece tuzdan karşılanmamasına dikkat edilmeli; günlük tuz tüketimi 5 gramı geçmemelidir.
Sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenen bireylerde iyot, selenyum, demir, A vitamini, çinko ve demir eksikliği görülme sıklığı çok çok azdır.
Hipertiroidizm durumunda artan metabolizma hızından dolayı kilo kayıplarını önlemek için yüksek enerji içeren, besin değeri yüksek diyetler uygulanmalı, iyot içeriği yüksek besinlerden kaçınılmalıdır.
Karnabahar, lahana, brokoli, turp, şalgam gibi besinler iyot aktivitesini azaltan besinlerdir. Diyetlerde bunlara yer verilebilir.
Hipotiroidizm durumunda metabolizma hızını arttırmak için iyot içeriği yüksek besinlerin tüketimi arttırılmalı, deniz ürünleri tüketimi arttırılmalı, antioksidan bakımından zengin kaynaklardan beslenilmelidir.
Bu tür bireyler aşırı tuz alımından, iyot aktivitesini azaltan besinlerden ve kırmızı et tüketiminden kaçınmalıdır fakat tüm bu besinlerin tüketimi yanında hekim kontrolü ve diyetin planlanmasında diyetisyene danışılmasının önemi büyüktür.
Bu hastalıklara sahip bireylerin diyetlerinin bireye özgü olmasına dikkat edilmelidir, kan tahlillerinin belirli aralıklarla izlenmesi önemlidir.
